11 t/m 16 maart 2024 was de landelijke Week van de Circulaire Economie. Afgelopen week was het grootste landelijke inspiratie- en netwerkevenement voor en door (beginnende) circulaire ondernemers. Ook binnen de agrarische sector. Een mooi moment voor een gesprek met LLTB-projectleider Circulaire Economie Patrick Lemmens over de stand van zaken binnen dit thema.

Binnen de ontwikkeling naar een circulaire economie zijn alternatieve grondstoffenvoorziening en -verbruik van groot belang. Een omslag die volgens LLTB-projectleider Patrick Lemmens tijd en inspanning kost bij een markt die maar voorzichtig meebeweegt. ‘Te vaak wordt vergeten dat de landbouw juist een cruciale positieve rol kan spelen in de verduurzamingsopgaves. De flexibele boer zit namelijk niet stil en speelt actief in op de nieuwe ontwikkelingen’, stelt Lemmens. In deze week van de circulaire economie een overzicht van enkele ontwikkelingen die beantwoorden aan de uitdagingen in de maatschappij en inspelen op een veranderende markt.

Organische vezels
Fossiele grondstoffen vervangen door hernieuwbare alternatieven. Een ontwikkeling die veel voordelen biedt. ‘Vooral vanuit de bouwsector en de ontwikkeling van veen-arme substraten wordt fors ingezet op deze overstap. Al langer wordt gesproken over de potentie van gewassen als vezelhennep, miscanthus en zelfs bamboe. Momenteel lijkt er daadwerkelijk een ommezwaai te zijn. Keteninitiatieven aangejaagd vanuit de vraagzijde komen inmiddels van de grond. Weliswaar nog relatief klein maar wel met perspectief’, ziet Lemmens.
Voordeel van de meeste beoogde gewassen is daarbij dat ze, naast een duurzaam en aantrekkelijk alternatief voor onder andere bouwbedrijven, op meerdere fronten bijdragen aan de verduurzaming van de landbouw zelf. ‘Vaak zijn het gewassen die direct bijdragen aan bodemgezondheid en biodiversiteit. Daarbij kunnen ze ook nog op een slimme wijze geïntegreerd worden in de gewasrotatie’, schetst de projectleider.
‘Maar nog niet alles klopt. De markt is in ontwikkeling maar erg weerbarstig en nog te beperkt. Het is zoeken naar vormen van samenwerking waarbij elke schakel van de keten de fairshare krijgt van de duurzaamheidsinzet en waarbij de landbouw wordt erkend als duurzame grondstofleverancier.’

Eiwittransitie
Het aanbod in de supermarkt veranderd in rap tempo onder andere door een gestage groei aan streekproducten met plantaardige eiwitten. Lemmens: ‘Door deze ontwikkeling stijgt in Nederland de teelt van peulvruchten. Er worden bijvoorbeeld al duizenden hectares veldbonen geteeld waarbij de vraag naar humane toepassing stijgt. Dit biedt economische perspectief voor de teelt. Het huidige saldo voor veldboon voor humane voeding ligt circa tweemaal zo hoog als voor veevoeding.’
Een belangrijk deel van de oogst wordt vooralsnog gebruikt als alternatieve regionale eiwitbron voor veehouderijbedrijven omdat de markt voor humane voeding nog niet groot genoeg is. De dierlijke sector speelt hierdoor een belangrijke rol in de eiwittransitie.
‘Zonder afzet naar de duurzame veehouderij zou de transitie naar het gebruik van meer plantaardig eiwit mogelijk nog langer duren. De Nederlandse landbouw kan dus in de volle breedte bijdragen aan en profiteren van de eiwittransitie. Mits ook grote partijen op zijn minst deels blijven kiezen voor grondstoffen ‘van dichtbij’ ‘, stelt de projectleider.

Uitdagingen
Het lijkt allemaal eenvoudig. De Nederlandse landbouw kan direct bijdragen aan de diverse maatschappelijke transities en zowel de food- als de non-foodindustrie voorzien van alternatieve grondstoffen. De sector pakt deze handschoen inmiddels op.
‘Cruciaal blijft de vraag of de grote beloftes de komende jaren worden waargemaakt’, stelt de LLTB-projectleider. ‘Daarnaast is het mondiale speelveld van groot belang. Veldbonen uit Frankrijk zijn voor grote foodbedrijven in Nederland vaak net zo ‘regionaal’ als die uit eigen land. Ook die Franse bonen bieden al veel duurzaamheidsvoordelen ten opzichte van import uit andere werelddelen. Een verdere ‘lokalisering’ van grondstofketens zou dan ook gepaard moeten gaan met een actief stimulerings- en beloningsbeleid voor het gebruik ervan.’
Om de circulaire economie in Limburg beter op de kaart te zetten en onder de aandacht te brengen, is de LLTB partner in ‘Circulaire Economie Limburg (CEL)’. Dit bewustwordingsprogramma is een initiatief van de Provincie Limburg.

Dit is een artikel van Nieuwe Oogst, editie vrijdag 15 maart.